Zakątek pamięci
Home Zakątek pamięci

Piotr Szwarc

Materiały dotyczące pana Piotra Szwarca nauczyciela i kierownika Publicznej Szkoły Powszechnej w Krasnopolu w latach 1929-1939  przekazała jego wnuczka pani Urszula Strzelczyk. W poniższym tekście zachowano oryginalną pisownię zawartą w dokumentach.

Biografia

Piotr Szwarc

Piotr Szwarc

1901-1941

Piotr Szwarc urodził się 28 maja 1901 roku w Gatnem, w gminie Olszanka, w powiecie augustowskim. Był synem Serafina i Franciszki z domu Sobotko.

Od 10 grudnia 1916 roku do 1 maja 1917 roku pracował jako nauczyciel w szkole w Gatnem, która była wówczas jeszcze pod zaborem pruskim.

4 czerwca 1918 roku zaciągnął się do Polskiej Organizacji Wojskowej,  a 5 listopada 1918 roku rozpoczął służbę w Wojsku Polskim, którą zakończył  9 lipca 1921 roku. Aby dostać się do POW i walczyć na froncie wschodnim z Armią Czerwoną, prawdopodobnie sfałszował swój wiek. W późniejszych latach nie zaliczono mu ani pracy w szkole w Gatnem, ani służby i walki w szeregach POW do przyszłej emerytury, gdyż był nieletni.

Od 15 stycznia do 17 marca 1920 roku pracował jako młodszy referent w kancelarii Zarządu Cywilnego Ziem Wschodnich w starostwie borysowskim. Ustąpił na własne żądanie z powodu powołania go do służby wojskowej.

Za zasługi na polu walki od 1921 roku miał prawo nosić na prawym rękawie munduru 3 odznaki honorowe w kształcie trójkąta z galonu srebrnego za 20 miesięcy pobytu na froncie oraz pamiątkowego krzyża z byłego frontu Litewsko-Białoruskiego za dobrowolne zgłoszenie się do szeregów Dywizji Litewsko-Białoruskiej, celem wyzwolenia i obrony kresów Rzeczpospolitej Polskiej od ponownego najazdu Moskiewskiego w 1919 roku.

3 sierpnia 1921 roku zgłosił się do biura Inspektoratu Szkolnego w Augustowie w celu objęcia posady nauczyciela tymczasowego w gminie Balla Wielka. Od 1 września 1921 roku do 31 lipca 1926 roku był nauczycielem i kierownikiem w 1-klasowej publicznej szkole powszechnej w Skrynikach. Następnie od 1 sierpnia 1926 roku do 30 sierpnia 1929 roku pracował w 7-klasowej szkole powszechnej w Teolinie w gminie Wołłowiczowe.

4 lipca 1922 roku otrzymał podziękowanie z Głównego Urzędu Statystycznego za pracę przy pierwszym spisie powszechnym w 1921 roku, natomiast Dowództwo 41 Pułku Piechoty im. Józefa Piłsudskiego w Suwałkach odznaczyło sierżanta Piotra Szwarca po raz pierwszy Krzyżem Zasługi.

W 1923 roku został powołany przez Radę Szkolną w Suwałkach na 3 lata na członka Dozoru Szkolnego w gminie Krasnopol.

W 1926 roku Inspektor Szkolny powiatu augustowskiego zwolnił go ze wszystkich wymaganych egzaminów i zaliczył do kategorii nauczycieli wykwalifikowanych.

Po obowiązkowych badaniach lekarskich w Grodnie otrzymał 25 listopada 1926 roku zaświadczenie o braku przeciwwskazań do zawodu nauczyciela.

W 1927 roku został mianowany przez wojewodę w Białymstoku  członkiem Komitetu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego.

27 sierpnia 1928 roku  poślubił  Emilię Kulbacką. Na świat przyszły dzieci: syn Jerzy i córka Alicja.

W 1929 roku w marcu Kuratorium Okręgu Warszawskiego informuje go, że otrzymał Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, zaś od Dowództwa 28 Dywizji Piechoty Warszawa-Cytadela Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918-1921 i za służbę w Polskiej Organizacji Wojskowej Okręgu Suwalskiego.

20 kwietnia 1929 roku za sprawą Kuratorium Okręgu Szkolnego Warszawskiego uzyskał tytuł nauczyciela stałego publicznych szkół powszechnych.

1 września 1929 roku na własną prośbę został przeniesiony na stanowisko stałego nauczyciela i tam powołany na p.o. kierownika do 4-klasowej publicznej szkoły powszechnej w Krasnopolu.

W czasie wyborów do Sejmu i Senatu w roku 1930 był przewodniczącym Obwodowej Komisji nr 21 w Krasnopolu. Przedłużono mu również członkostwo w Dozorze Szkolnym gminy Krasnopol.

Od 1 września 1930 roku w wyniku przeprowadzonego konkursu został  kierownikiem 4-klasowej publicznej powszechnej szkoły w Krasnopolu.

W 1931 roku mianowano go Naczelnym Komisarzem Spisu przy drugim powszechnym spisie ludności.

Od 1 września 1935 roku przez kolejne 3 lata był członkiem Państwowej Komisji Egzaminacyjnej dla nauczycieli publicznych szkół powszechnych dla obwodu szkolnego suwalskiego, później też augustowskiego z siedzibą Komisji w Augustowie.

Współpracował również z Brygadą „Grodno” Korpusu Ochrony Pogranicza.

W 1938 roku otrzymał od Premiera Sławoja Składkowskiego Srebrny Krzyż Zasługi, zaś w 1939 roku od Kuratora Oświaty Brązowy Medal za długoletnią służbę.

Gdy zaczęła się II wojna światowa Piotr Szwarc stracił stanowisko kierownika i nauczyciela w szkole w Krasnopolu. Za brak współpracy z hitlerowcami i niechęć do podpisania tzw. volkslisty został aresztowany przez władze niemieckie.

 

Na podstawie: Materiały do dziejów Ziemi Sejneńskiej, praca zbiorowa pod red. J. Jaskanisa, t. II, Warszawa 1975, s.312-313

 

7 kwietnia 1940r. nastąpiły masowe aresztowania w całej Suwalszczyźnie, a więc i na terenie dzisiejszego powiatu sejneńskiego. Żandarmeria niemiecka w Sejnach miała przygotowaną listę osób, po które zajeżdżała „czarna buda” do domów, bądź też zabierała ludzi z ulicy. Wśród aresztowanej inteligencji znajdowali się nauczyciele: ks. dr Michał Piaseczyński-dyrektor gimnazjum i liceum w Sejnach, ks. Stanisław Wierzbowski-dyrektor administracyjny, ks. mgr Stanisław Cybulski-matematyk, mgr Michał Dziubaki-germanista, mgr Marek Kubiczek-nauczyciel historii, Józef Klimko-kierownik szkoły powszechnej w Sejnach, Robert Pieńczykowski- nauczyciel tej szkoły, Wanda Dworzecka-nauczycielka, Ludwik Gliszczyński- nauczyciel, ks. Władysław Młynarczyk- prefekt szkoły powszechnej w Sejnach.

Aresztowano również nauczycieli z innych miejscowości: Wincentego Klingenberga- kierownika szkoły powszechnej w Poćkunach, Stanisława Jakubowicza- nauczyciela szkoły powszechnej, który przed wojną pracował w Poćkunach i Puńsku, Kazimierza Miszkiela – nauczyciela szkoły powszechnej w Gibach, Stefana Chmielewskiego-nauczyciela szkoły powszechnej w Berżnikach, (20 kwietnia 1940r.) Piotra Szwarca-kierownika szkoły powszechnej w Krasnopolu, Walerego Horna-kierownika szkoły powszechnej w Macharcach.

Kilku nauczycieli zdołało ukryć się i ocalało. Aresztowanych przewieziono do gestapo w Suwakach, a następnie do siedziby selbstschutzu, gdzie przez tygodniowy okres pobytu więźniowie byli w bestialski sposób maltretowani. Następnym etapem był obóz koncentracyjny w Działdowie, gdzie system tortur był jeszcze ostrzejszy. A dalej przyszła kolej na obozy w Sachsenhausen-Oranienburg, Gusen oraz inne.

 

Piotra Szwarca osadzono najpierw w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen, gdzie otrzymał numer obozowy 24 664, a następnie w obozie koncentracyjnym Mauthausen-Gusen, gdzie jego numer to 2893.

3 sierpnia 1941 roku wysłał z obozu w Gusen z bloku 22 ocenzurowany list do żony.

Zginął 26 sierpnia 1941 roku o godzinie 14.30. Umarł w wyniku ran odniesionych po pobiciu przez strażnika za zbyt głośne odmawianie modlitwy.

W dokumentacji obozowej zapisano, że przyczyną zgonu było zapalenie płuc.

Pani Emilia Szwarc o prawdziwym powodzie śmierci męża dowiedziała się dopiero po zakończeniu wojny.

 

Opracowała K. Niemkiewicz-Koneszko